1830-ஆம் ஆண்டுகளின் முற்பகுதியில், இந்தியாவில் உள்ள பிரிட்டிஷ் கிழக்கிந்திய கம்பெனி அதிகாரிகள் காபூலில் ஒரு நபர் பயணம் செய்வதைப் பற்றி அறிந்தனர். அவர் சிவப்பு முடி, நரைத்த கண்கள், ஒரு சில வரைபடங்கள், ஒரு திசைகாட்டி மற்றும் ஒரு ஆஸ்ட்ரோலேப் ஆகியவற்றைக் கொண்டிருந்தார். அவர் காலுறைகள் அல்லது காலணிகளை அணியவில்லை மற்றும் ஒரு டெர்விஷ் குடிநீர் கோப்பையை தோளில் சுமந்தார். அவர் தன்னை அமெரிக்கர் என்று கூறிக்கொண்டு சார்லஸ் மேசன் என அடையாளம் காட்டினார். இருப்பினும், 1835-ஆம் ஆண்டில், அவரது உண்மையான அடையாளம் ஜேம்ஸ் லூயிஸ் என்பது தெரியவந்தது. அவர் 1827-ஆம் ஆண்டில் கிழக்கிந்திய கம்பெனியின் பெங்கால் பீரங்கி படைப்பிரிவிலிருந்து வெளியேறிய ஆங்கிலேயர் ஆவார்.
லூயிஸ், அல்லது மேசன், இந்திய துணைக்கண்டத்தின் வடமேற்கு பகுதிக்கு அருகில் உள்ள பகுதிகளில் ஐந்து மாதங்கள் பயணம் செய்தார். இந்த நிலங்கள் பிரிட்டிஷ் கட்டுப்பாட்டிற்கு அப்பாற்பட்டவை. இந்த பயணமானது, கிழக்கிந்திய கம்பெனி அவரை காபூலில் உளவுத்துறை முகவராக ஆக்குவதற்கு வற்புறுத்திய பிறகு அரச மன்னிப்புக்கு (royal pardon) ஈடாக அவர் இந்த பயணத்தை மேற்கொண்டார். குதிரையில் பஞ்சாப் முழுவதும் பயணம் செய்யும் போது, ஹரப்பா (Haripah) என்ற சிறிய, குறிப்பிடத்தக்க நகரத்தைக் கண்டுபிடித்தார். பெரிய சிந்து நாகரிகத்தின் குறிப்பிடத்தக்க தளத்தை ஒரு ஐரோப்பியர் சந்தித்தது இதுவே முதல் முறையாகும். இருப்பினும் அதன் முக்கியத்துவம் இந்த நேரத்தில் அங்கீகரிக்கப்படவில்லை.
ஏறக்குறைய நூறு ஆண்டுகளுக்குப் பிறகு, ஆங்கிலேய தொல்பொருள் ஆய்வாளரும், இந்திய தொல்லியல் துறையின் (Archaeological Survey of India (ASI)) இயக்குநருமான சர் ஜான் மார்ஷல், சிந்து நாகரிகத்தின் கண்டுபிடிப்பை அறிவித்தார். அவர் செப்டம்பர் 20, 1924-ல் தி இல்லஸ்ட்ரேட்டட் லண்டன் நியூஸில் எழுதியதாவது, "தொல்பொருள் ஆராய்ச்சியாளர்களுக்கு, நீண்டகாலமாக மறக்கப்பட்ட நாகரீகத்தின் எச்சங்களை வெளிச்சம் போட்டுக் காட்டுவது பெரும்பாலும் இல்லை என்றும் இந்த நேரத்தில், சிந்து சமவெளியில் நாம் அத்தகைய கண்டுபிடிப்பின் வாசலில் இருப்பது போல் தெரிகிறது" என்றும் அவர் குறிப்பிட்டார்.
முதல் சந்திப்பு
1820-ஆம் ஆண்டுகளின் பிற்பகுதியில், மேசன் முதன்முதலில் 'ஹரப்பா'வைக் கண்டுபிடித்தபோது, அது பண்டைய நகரமான சங்கலாவின் இடிபாடுகள் என்று அவர் நம்பினார். கிமு நான்காம் நூற்றாண்டில் இந்திய துணைக்கண்டத்தின் மீது படையெடுத்தபோது மகா அலெக்சாண்டரால் தோற்கடிக்கப்பட்ட போரஸ் மன்னரின் தலைநகராக சங்கலா இருந்தது. மானுடவியலாளர் ரீட்டா பி. ரைட்டின் படி, அவரது புத்தகமான ”பண்டைய சிந்து” (The Ancient Indus), மேசன் பாரம்பரிய கிரேக்க இலக்கியங்களை நன்கு அறிந்திருந்தார். அலெக்சாண்டரின் பிரச்சாரங்களைப் பற்றிய இந்த அறிவு, அலெக்சாண்டர் கிமு 326-ல் அணிவகுத்துச் சென்ற நவீன ஆப்கானிஸ்தான், பாகிஸ்தான் மற்றும் பஞ்சாப் பகுதிகளை ஆராய அவரைத் தூண்டியது.
ஹரப்பாவில் பார்த்த காட்சிகளால் மேசன் மிகவும் ஈர்க்கப்பட்டார். அவர் தனது பிற்கால பயணக் கட்டுரையில், அந்த இடத்தின் இடிபாடுகளை விவரித்தார். அவர் ஒரு ‘பெரிய வட்ட மேடு’ (large circular mound), ஒரு ‘பாழடைந்த செங்கல் கோட்டை’ (ruinous brick castle) ஒரு பாறை உயரத்தில் ஒரு கட்டிடத்தின் எச்சங்கள், மற்றும் அவர் நம்பிய பல பழமையான பீப்புல் மரங்கள் (Peepul trees) பெரிய பழங்காலத்தைச் சுட்டிக்காட்டுகின்றன. "இறையாண்மையின் இச்சையாலும் குற்றங்களாலும் அழிக்கப்பட்ட" சுமார் 13 காஸ் (சுமார் 45 கிலோமீட்டர்) அளவுள்ள ஒரு நகரத்தின் முக்கியத்துவத்தை அவர் குறிப்பிட்டார்.
1831-ஆம் ஆண்டில் மேசனின் வருகைக்கு ஐந்து ஆண்டுகளுக்குப் பிறகு, லெப்டினன்ட் அலெக்சாண்டர் பர்ன்ஸ் சிந்து நதியில் பயணம் செய்தபோது ஹரப்பாவுக்குப் பயணம் செய்தார். அவரைத் தொடர்ந்து அலெக்சாண்டர் கன்னிங்ஹாம், 1861-ஆம் ஆண்டில் இந்திய தொல்லியல் துறையை (ASI) நிறுவி அதன் முதல் இயக்குநர் ஜெனரலாக ஆனார். கன்னிங்காம் ஹரப்பாவிற்கு 1853, 1856 மற்றும் மீண்டும் 1872 மற்றும் 1873 க்கு இடையில் மூன்று முறை பயணம் செய்தார்.
ஹரப்பாவை முதலில் அகழ்வாராய்ச்சி செய்தவர் கன்னிங்ஹாம் என்று தொல்பொருள் ஆய்வாளர் நயன்ஜோத் லஹிரி indianexpress உடனான மின்னஞ்சல் நேர்காணலில் குறிப்பிட்டுள்ளார். அவர் மேடுகளின் விரிவான விளக்கத்தை அளித்தார் மற்றும் அவற்றின் சீரமைப்புகளை விளக்கும் தளத் திட்டத்தை உருவாக்கினார். பொறிக்கப்பட்ட கல் முத்திரைகள் மற்றும் பிளின்ட் கருவிகள் உட்பட ஹரப்பா கலைப்பொருட்களாக அங்கீகரிக்கப்பட்ட பொருட்களின் காட்சி விவரங்களையும் அவர் ஆவணப்படுத்தினார். ஹரப்பா கலைப்பொருட்கள் பற்றிய கன்னிங்ஹாமின் வரைபடங்கள், அவரது முந்தைய ஆய்வுகளில் அவர் சந்தித்ததைப் போலல்லாமல் இருந்தன. இருப்பினும், தளத்தை அடையாளம் காணும் போது, அவர் உரை மூலங்களை நம்பியதாக லஹிரி குறிப்பிட்டார். சீனப் பயணி சுவான்சாங் சில மாதங்கள் தங்கியிருந்த இடம் ஹரப்பா என்று அவர் நம்பினார்.
கன்னிங்ஹாமின் தொல்பொருள் ஆய்வு பௌத்த தளங்களைக் கண்டுபிடிப்பதில் கவனம் செலுத்தியது. புத்தரின் அடிச்சுவடுகளைக் கண்டுபிடித்ததாக நம்பப்படும் சீன யாத்ரீகர்களான சுவான்சாங் (Xuanzang) மற்றும் Fa Hien ஆகியோரின் பயணங்களை அவர் நெருக்கமாகப் பின்தொடர்ந்தார்.
சிந்து நாகரிகத்தின் நகர்ப்புற கட்டத்தின் பொதுவான கலைப்பொருளாக இப்போது கருதப்படும் ஒரு முத்திரையை கன்னிங்ஹாம் கண்டுபிடித்தார். அவர் தொல்பொருள் "இந்தியாவிற்கு அப்பாற்பட்டது" என்று கூறினார். ஏனெனில், இது இந்திய செபுவைக் காட்டிலும் கொம்பு இல்லாத காளையை சித்தரித்தது. அதிலுள்ள ஒரு கல்வெட்டில் "இந்திய எழுத்துக்கள்" இல்லை என்றும் அவர் நம்பினார். இந்தத் தகவல் 2007-ல் ஹிஸ்டரி டுடே இதழில் (journal History Today) வெளியான தொல்பொருள் ஆய்வாளர் சுதேஷ்னா குஹாவின் கட்டுரையிலிருந்து வருகிறது.
ஆரம்ப கால ஐரோப்பிய ஆய்வாளர்கள் ஹரப்பா இடிபாடுகளை தவறாகப் புரிந்துகொள்ள கிரேக்க மற்றும் சீன ஆதாரங்களை நம்பியதற்கு பல காரணங்கள் இருந்தன. குஹா, இந்தியன் எக்ஸ்பிரஸ் உடனான ஒரு நேர்காணலில், சிந்து நாகரிகத்தில் நிபுணத்துவம் பெற்ற குஹா கூறுகையில், “இந்தியாவின் பண்டைய நூல்களை விட, வெளிநாட்டுக் கணக்குகள், இந்தியாவைப் பற்றிய சிறந்த புரிதலை வழங்குகின்றன என்று அவர்கள் நம்பினர். இந்த கணக்குகள் இந்தியாவை அதன் பண்டைய நூல்களை விட சிறந்த புரிதலை வழங்குவதாக அவர்கள் கருதினர். அவை வரலாற்று விவரங்கள் இல்லாதவை என்று அவர்கள் கருதினர். குஹா சிந்து நாகரிகத்தில் நிபுணத்துவம் பெற்றவர்.
பிரிட்டிஷ் ஆய்வாளர்கள் ஏற்கனவே பாரம்பரியமாக கிரேக்கத்தை அறிந்திருந்தனர். இருப்பினும், Xuanzang மற்றும் Fa Hien ஆகியோரின் பண்டைய சீன கணக்குகள் 1800-ஆம் ஆண்டுகளின் நடுப்பகுதியில் மட்டுமே மேற்கத்திய நாடுகளுக்கு அணுகப்பட்டன. அவை முதலில் பிரெஞ்சு மொழியிலும் பின்னர் ஆங்கிலத்திலும் மொழிபெயர்க்கப்பட்டபோது இது நடந்தது.
இந்த ஆரம்பகால ஆய்வாளர்கள் எழுதப்பட்ட நூல்களை மட்டுமே நம்பியிருந்தனர் என்று லஹிரி வாதிட்டார். இந்த உரை மரபுகளுக்கு அப்பாற்பட்ட காலத்தில் ஹரப்பா செழித்து வளர்ந்ததாக அவர் சுட்டிக்காட்டினார். அலெக்சாண்டருடன் வடமேற்கு இந்தியாவுக்குச் சென்ற சீன யாத்ரீகர்கள் அல்லது மாசிடோனியர்களுடன் எப்போதும் இருந்த ஆய்வாளர்கள் மற்றும் தொல்பொருள் ஆராய்ச்சியாளர்களால் அதன் பண்டைய வரலாறு கண்டறியப்பட வாய்ப்பில்லை.
ஒரு பண்டைய நாகரிகமாக ஹரப்பாவின் முக்கியத்துவம் அப்போது புரிந்து கொள்ளப்படாததற்கு மற்றொரு காரணம், வரலாற்றுக்கு முந்தைய ஆய்வு 19-ம் நூற்றாண்டில் தொடங்கவில்லை. 1859-ஆம் ஆண்டில் மனிதர்களுக்கு வரலாற்றுக்கு முந்தைய கடந்த காலம் இருந்தது என்பதை ராயல் சொசைட்டி உறுதிப்படுத்திய பின்னரே, 'வரலாற்றுக்கு முந்தைய' இருப்பு பரவலாக ஒப்புக் கொள்ளப்பட்டது என்று குஹா விளக்கினார். இதற்கு முன், ஐரோப்பிய அறிஞர்கள் உலகம் கிமு 4004 இல் தான் தொடங்கியது என்ற கிறிஸ்தவ நம்பிக்கையால் வழிநடத்தப்பட்டது.
ஜான் மார்ஷல் 1902-ஆம் ஆண்டில் இந்தியாவிற்கு வந்து தொல்பொருள் ஆய்வுத் துறையின் (ASI) இயக்குநர் ஜெனரலாக ஆனார். அவரது முன்னோடிகளைப் போலல்லாமல், அவர் இந்தியாவில் அலெக்சாண்டர் அல்லது புத்த மதத்தில் குறிப்பாக கவனம் செலுத்தவில்லை. அதற்கு பதிலாக, அவர் மத்திய தரைக்கடல் பகுதியில் ஆர்வமாக இருந்தார் மற்றும் ஆரம்பத்தில் கிரீட்டின் மினோவான் நாகரிகத்தை குறிப்பிட்டார். இருப்பினும், ஆண்ட்ரூ ராபின்சன் தனது புத்தகமான ”சிந்து” (2015) இல் குறிப்பிட்டுள்ளபடி, அவரது துறையில் குறைந்த நிதி ஆதாரங்கள் இருந்தபோதிலும், அவர் விரைவில் இந்திய தொல்லியல் முன்னேற்றத்திற்காக தன்னை முழுமையாக அர்ப்பணித்தார்.
மார்ஷல் தனது கண்டுபிடிப்புகளை தி இல்லஸ்ட்ரேட்டட் லண்டன் நியூஸ்-ல் அறிவிப்பதற்கு பல பத்தாண்டுகளுக்கு முன்பு, ஹரப்பாவைத் தவிர பல சிந்து தளங்கள் ஏற்கனவே ஆராயப்பட்டன. உதாரணமாக, 1911-ஆம் ஆண்டில், தேவதுத்த ராமகிருஷ்ண பண்டார்கர் ஒரு பண்டைய பௌத்த தலத்தைக் கண்டுபிடிப்பார் என்ற நம்பிக்கையில் மொஹஞ்சதாரோவுக்குச் சென்றார்.
இருப்பினும், இதன் இடிபாடுகள் 200 ஆண்டுகளுக்கு மேல் இல்லை என்று பண்டார்கர் முடிவு செய்தார். 1924-ஆம் ஆண்டுக்கு முன், மக்ரானில் உள்ள சுட்காகென்-டோர் மற்றும் ராஜஸ்தானில் உள்ள கலிபங்கன் உள்ளிட்ட பல்வேறு தளங்களில் இருந்து மட்பாண்டங்கள் மற்றும் பிற கலைப்பொருட்கள் தோண்டப்பட்டன. இந்த கண்டுபிடிப்புகள் இருந்தபோதிலும், எந்தவொரு அறிஞரும் அவற்றை இணைக்க முடியவில்லை. ஏனெனில், பொருட்களின் வயது அறியவில்லை. மேலும், அவை ராபின்சன் குறிப்பிட்டது போல் வரலாற்று சூழலைக் கொண்டிருக்கவில்லை.
1912-ஆம் ஆண்டில், பிரிட்டிஷ் அருங்காட்சியகத்தில் இருந்து இதுவரை கண்டுபிடிக்கப்பட்ட மூன்று முத்திரைகள் அடங்கிய ஒரு வெளியீடு மார்ஷலின் கவனத்தை ஈர்த்தது. பின்னர், அவரது உதவியாளர் ஒருவர் ஹரப்பாவிலிருந்து இரண்டு முத்திரைகள் உட்பட அதிகமான பொருட்களை வாங்கியபோது, மார்ஷல் தளத்தின் முக்கியத்துவத்தை நம்பினார். "ஹரப்பாவின் அகழ்வாராய்ச்சி, அதை ஏற்பாடு செய்ய முடிந்தால், அது மிகவும் மதிப்புமிக்க முடிவுகளைத் தரும் மற்றும் இந்திய வரலாற்றில் ஒரு புதிய அத்தியாயத்தைத் திறக்கும்" என்று லஹிரி தனது புத்தகமான ”மறந்த நகரங்களை கண்டுபிடிப்பது: எப்படி சிந்து நாகரிகம் கண்டுபிடிக்கப்பட்டது (2006)” (Finding Forgotten Cities: How the Indus Civilisation was Discovered (2006)) என்பதில் மேற்கோள் காட்டினார்.
1921-22ஆம் ஆண்டில் தயா ராம் சாஹ்னி ஹரப்பாவை அகழ்வாராய்ச்சி செய்தார். அடுத்த ஆண்டு, ரக்கல் தாஸ் பானர்ஜி ஆகியோர் மொகஞ்சதாரோவை அகழ்வாராய்ச்சி மேற்கொண்டனர். சாஹ்னி மற்றும் பானர்ஜி இருவரும் பல பத்தாண்டுகளுக்கு முன்னர் கன்னிங்ஹாம் கண்டுபிடித்ததைப் போன்ற முத்திரைகளைக் கண்டறிந்தனர். இருப்பினும், அவர்கள் மிகவும் வேறுபட்ட தளங்களை அகழ்வாராய்ச்சி செய்ததால், அவர்கள் ஒருவருக்கொருவர் கண்டுபிடிப்புகள் பற்றி அறிந்திருக்கவில்லை.
எடுத்துக்காட்டாக, பானர்ஜி, ஆரம்பத்தில் சிந்து முத்திரை ஒரு சந்தேஷ் (sandesh) போல இருப்பதாக நினைத்தார். இது ஒரு வகை பெங்காலி இனிப்பு அச்சு. அவர் இதைப்பற்றி எச்சரிக்கையுடன் மார்ஷலுக்கு எழுதினார். முத்திரைகள் "கன்னிங்ஹாமின் ஹரப்பா முத்திரைகள் போலவே" (ராபின்சனின் புத்தகத்தில் மேற்கோள் காட்டப்பட்டுள்ளது) என்று குறிப்பிட்டார். பின்னர் மொஹஞ்சதாரோவில் நடந்த அகழ்வாராய்ச்சியில் இது போன்ற மேலும் ஏழு முத்திரைகள் கிடைத்தன.
பிரிட்டிஷ் தொல்பொருள் ஆராய்ச்சியாளர்கள் துட்டன்காமுனின் கல்லறையைக் கண்டுபிடித்த நேரம் இது. பிரிட்டிஷ் தொல்பொருள் ஆய்வாளரான சர் லியோனார்ட் வூலி, மெசபடோமியாவில் அகழ்வாராய்ச்சி செய்து கொண்டிருந்தார். உர், கிஷ், லகாஷ் மற்றும் சூசா போன்ற பல பழங்கால சுமேரிய தளங்களை அவர் கண்டுபிடித்தார்" என்று குஹா கூறினார். "ஒரு பெரிய பழங்கால நாகரிகம் அங்கு கண்டுபிடிக்கப்பட்டது. மார்ஷல் தனது சர்வதேச நட்பு நாடுகள், குறிப்பாக பிரிட்டனில் உள்ளவர்கள், அவரும் அவரது குழுவினரும் இந்தியாவில் செய்யும் ஒரு பண்டைய நாகரிகத்தின் அற்புதமான கண்டுபிடிப்புகளைப் பார்க்க விரும்பினார்.
ஆரம்பத்திலிருந்தே, இது ஒரு பூர்வீக நாகரிகம் என்பதில் மார்ஷல் தெளிவாக இருந்தார். "இந்த முதல் அறிவிப்பு ஒரு புதிய வகையான தொல்பொருள் வரலாற்றின் தொடக்கத்தைக் குறிக்கும் என்பதை அவர் அறிந்திருந்தார். இந்தப் புதிய வரலாறு, இந்தியாவிற்குக் கூறப்படும் தொன்மையுடன் மிகவும் நெருக்கமாக இருக்கும். மிக முக்கியமாக, இந்தியாவின் பண்டைய கடந்த காலத்திற்கான ஒரு புதிய தொடக்கத்தை பிரதிநிதித்துவப்படுத்தும் வேலையை அவரது எழுத்து திறம்பட வெளிப்படுத்தும் என்று லஹிரி கூறினார். இதனை தொடர்ந்து வெளியிட்ட செய்தித்தாள் கட்டுரைகளில், "அவர் நாகரிகத்தின் பூர்வீக இயல்பு மற்றும் அது எவ்வாறு 'இந்திய மண்ணில் கணக்கிட முடியாத பல நூற்றாண்டுகளை எட்டிய வளர்ச்சிக்கு உட்பட்டுள்ளது' என்பதை வலியுறுத்தினார்" என்று அவர் சுட்டிக்காட்டியுள்ளார்.
சுதந்திரத்திற்குப் பிந்தைய தேசியவாத திட்டம்
1947-ஆம் ஆண்டில் நடந்த இந்தியப் பிரிவினை சிந்து நாகரிகத் தளங்களைத் தேடுவதில் ஒரு புதிய அத்தியாயத்தை மேற்கொண்டது. இது இந்தியாவுக்கும் பாகிஸ்தானுக்கும் இடையிலான புதிய எல்லைரீதியிலான சிந்து நாகரிகத்தின் கிழக்குப் பகுதி வழியாகச் சென்றது. இதன் விளைவாக, இரண்டு சிந்து இடங்களைத் தவிர மற்ற அனைத்தும் பாகிஸ்தானின் ஒரு பகுதியாக மாறியது.
இந்தியாவின் பண்டைய மற்றும் மேம்பட்ட நகர்ப்புற வரலாறு இப்போது பெரும்பாலும் பாகிஸ்தானில் இருந்தது. இது இந்தியப் பிரதேசத்தில் சிந்து நாகரிகத்தின் தடயங்களைக் கண்டறியும் நம்பிக்கையில் இந்திய அரசாங்கம் தங்கள் பக்கத்தில் அகழ்வாராய்ச்சியைத் தொடங்க வழிவகுத்தது, குஹா கூறினார்.
ஆங்கிலேயர் காலத்தைப் போலல்லாமல், இந்தியத் தலைவர்கள் ஹரப்பா தளங்களைத் தேட ஆர்வமாக இருந்தனர். மார்ச் 1948-ஆம் ஆண்டில், அறிஞரும், பிகானரின் முன்னாள் திவானுமான கே எம் பணிக்கர், பிரதமர் நேருவுக்கு கடிதம் எழுதினார். தொல்பொருள் ஆய்வாளர் ஆரல் ஸ்டெய்னின் நுண்ணறிவுகளின் அடிப்படையில் பிகானர் மற்றும் ஜெய்சால்மர் பகுதிகளை ஆய்வு செய்ய வேண்டியதன் அவசியத்தை அவர் வலியுறுத்தினார்.
பாகிஸ்தான் பிரிந்த பிறகு, சிந்து சமவெளி நாகரிகத்தின் பெரும்பாலான முக்கிய இடங்கள் பாகிஸ்தானின் ஒரு பகுதியாக மாறியது. இந்திய வரலாற்றின் இந்த ஆரம்ப காலகட்டம் தொடர்பான தொல்லியல் பணிகளை இந்தியா தொடர்வது மிகவும் முக்கியமானது. இந்த பழங்கால நாகரிகத்தின் மையம் சிந்து அல்லது சிந்து சமவெளியில் இல்லை என்பது ஆரம்ப ஆய்வில் தெரியவந்துள்ளது. அதற்கு பதிலாக, இது பிகானேர் (Bikaner) மற்றும் ஜெய்சால்மர் (Jaisalmer) பாலைவனப் பகுதிகளில் இருந்தது, அங்கு பழங்கால நதி சரஸ்வதி ஒரு காலத்தில் கட்ச் வளைகுடாவில் பாய்ந்தது.
நேரு இந்த யோசனையை விரைவில் ஒப்புக்கொண்டார். விரைவில், இந்திய தொல்லியல் துறை (ASI) அமலானந்த கோஷ் தலைமையில் பிகானரை ஆராயத் தொடங்கியது. சில மாதங்களில், சுமார் 70 இடங்கள் கண்டுபிடிக்கப்பட்டன. இவற்றில், 25 தளங்களில் ஹரப்பா மற்றும் மொஹஞ்சதாரோவில் காணப்பட்டதைப் போன்ற கலைப்பொருட்கள் இருந்தன.
இந்திய தொல்லியல் துறை (ASI) விரைவில் இந்தியாவிற்குள் ஹரப்பா நாகரிக தளங்களைத் தேடுவதை ஒரு தேசிய திட்டமாக மாற்றியது என்று லஹிரி விளக்கினார். இந்தப் பணியைத் தொடர இந்திய தொல்பொருள் ஆராய்ச்சியாளர்கள் பணி அமர்த்தப்பட்டனர். இதனால், பல இடங்களில் அகழ்வாராய்ச்சிகள் நடந்தன. இதன் அடிப்படையில், பஞ்சாபில் உள்ள ரோபர் 1953-ஆம் ஆண்டு மற்றும் 1955-ஆம் ஆண்டிலும், குஜராத்தில் உள்ள லோத்தல் 1953 மற்றும் 1963 இலும், ராஜஸ்தானில் உள்ள காளிபங்கன் 1961-ஆம் ஆண்டு முதல் 1969-ஆம் ஆண்டு வரையிலும் அகழாய்வு மேற்கொள்ளப்பட்டது. இதனை தொடர்ந்து, ராக்கிகர்ஹி இடமானது, இன்றும் அகழாய்வு செய்யப்படுகிறது.
சௌராஷ்டிராவில் மட்டும் சுமார் 40 ஹரப்பா தளங்கள் கண்டுபிடிக்கப்பட்டதாகவும் லஹிரி குறிப்பிட்டுள்ளார். இந்தியாவில் சிந்து நதி தளங்கள் கண்டுபிடிக்கப்பட்டது சுதந்திரத்திற்குப் பிறகு நடந்த ஒரு பெரிய சாதனையாகப் பார்க்கப்படுகிறது.
Original article: